Wat is een fecale riooloverstroming
Een fecale riooloverstroming ontstaat wanneer rioolwater door terugstuwing vanuit het rioolstelsel via sanitaire aansluitingen een woning of gebouw binnendringt. Daarbij gaat het niet alleen om water, maar om een complex en wisselend mengsel van afvalwater, ontlasting, urine, organisch materiaal en andere stoffen die via het riool worden afgevoerd, zoals restanten van medicijnen, olie of huishoudelijke en chemische producten. Dit mengsel kan zich bij een fecale riooloverstroming via toiletten, afvoeren of andere sanitaire aansluitingen door de woning verspreiden en deels achterblijven in materialen, naden en constructiedelen. De oorzaak van een dergelijke overstroming kan uiteenlopend zijn. In de praktijk kan dit samenhangen met schade of slijtage aan een (vaak ouder) rioleringssysteem, verstoppingen, falende standleidingen of een beperkte afvoercapaciteit. Ook externe factoren, zoals extreme of langdurige regenval, kunnen ertoe leiden dat het rioolstelsel zijn capaciteit overschrijdt en afvalwater terug de woning in wordt gedrukt. In tegenstelling tot schoon leidingwater bevat rioolwater micro-organismen die potentieel schadelijk zijn voor de gezondheid. Ongeacht de precieze oorzaak geldt dat de impact van een fecale riooloverstroming vaak wordt onderschat, omdat de zichtbare wateroverlast slechts een deel van het probleem weerspiegelt.
Het meest voorkomende misverstand van een fecale riooloverstroming
In de praktijk wordt een fecale riooloverstroming regelmatig behandeld als een vorm van wateroverlast. Het rioolwater staat in de woning, wordt weggepompt en zichtbaar vuil wordt verwijderd. Daarna lijkt de situatie op het oog opgelost. Dit misverstand ontstaat doordat een groot deel van de vervuiling niet direct zichtbaar is. Zodra het water verdwenen is en de ruimte droog oogt, wordt al snel aangenomen dat het probleem is verholpen, terwijl juist de minder zichtbare gevolgen bepalend zijn voor de daadwerkelijke risico’s.
Waarom rioolwater geen ‘gewoon water’ is
Rioolwater verschilt fundamenteel van regen- of leidingwater. Het kan ziekteverwekkende bacteriën, virussen en parasieten bevatten die zich niet beperken tot zichtbare vervuiling. Deze micro-organismen kunnen zich hechten aan oppervlakken, doordringen in poreuze materialen en zich verspreiden binnen de binnenlucht. Daarom is de vraag bij een fecale riooloverstroming niet alleen of het rioolwater is verwijderd, maar vooral wat er mogelijk is achtergebleven en waar dat zich bevindt.
Wat er gebeurt na het wegpompen
Het wegzuigen of wegpompen van rioolwater verwijdert het grootste volume van het water, maar zegt niets over restverontreiniging. Onder vloeren, in naden, constructies en absorberende materialen kan vervuild vocht achterblijven zonder dat dit direct zichtbaar is. Wanneer hiermee geen rekening wordt gehouden, bestaat het risico dat vervuiling wordt ingesloten door vervolgwerkzaamheden, zoals het aanbrengen van nieuwe vloerafwerkingen of andere afbouw. In dat geval lijkt de situatie hersteld, terwijl onderliggende risico’s blijven bestaan.
Gezondheidskundige gevolgen
Contact met resten van fecale verontreiniging kan gezondheidsrisico’s opleveren, met name voor kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en personen met een verminderde weerstand. Blootstelling hoeft daarbij niet altijd direct tot klachten te leiden; effecten kunnen zich ook pas later manifesteren. Daarnaast kan langdurige aanwezigheid van vervuiling leiden tot geurproblematiek en een risicovolle binnenluchtkwaliteit.
Bouwkundige en materiële gevolgen
Rioolwater kan diep doordringen in bouwmaterialen zoals hout, ondervloeren, isolatie en cementgebonden constructies. Wanneer deze materialen na een fecale riooloverstroming niet op samenhangende en deskundige wijze worden behandeld, kan verontreinigd vocht langdurig in constructies en materialen aanwezig blijven. Dit kan leiden tot aantasting en verzwakking van materialen, versnelde veroudering, de ontwikkeling van schimmels en groei van micro-organismen. Daarnaast kan geurproblematiek ontstaan die niet altijd direct verklaarbaar is en op langere termijn kan blijven terugkeren. Dergelijke omstandigheden kunnen de technische staat en waarde van de woning nadelig beïnvloeden. Op langere termijn kan hierdoor ongedierte worden aangetrokken en kunnen bijkomende gezondheidsrisico’s ontstaan, onder andere door blootstelling aan schimmels en een binnenluchtkwaliteit die kan verslechteren.
Waarom problemen vaak pas later zichtbaar worden
Veel gevolgen ontstaan niet direct na de overstroming, maar op een later moment: bij verkoop, overdracht, verbouwing of wanneer iemand zich verdiept in de voorgeschiedenis van de woning. Op dat moment verschuift de vraag van “is het destijds opgeruimd?” naar “is het toen ook verantwoord aangepakt?”. Wanneer hierover geen duidelijke onderbouwing bestaat, kan dit leiden tot discussie, onzekerheid of aansprakelijkheidsvraagstukken.
Eerst analyseren, daarna verantwoord en aantoonbaar herstellen
Een fecale riooloverstroming vraagt daarom om meer dan snelle actie. Een zorgvuldige analyse van de situatie vormt de basis om vast te stellen welke maatregelen nodig zijn en welke niet. Bij dergelijke situaties is de kernvraag niet alleen welke werkzaamheden zijn uitgevoerd, maar op welke basis kan worden vastgesteld dat aanwezige gezondheids- en restrisico’s daadwerkelijk zijn weggenomen. Het onderscheid tussen een uitvoering die zichtbaar resultaat geeft en een situatie die ook op langere termijn als verantwoord kan worden aangemerkt, is daarbij bepalend. Juist omdat een fecale riooloverstroming gepaard gaat met risico’s die niet altijd direct zichtbaar zijn, vraagt herstel om inzicht in mogelijke restverontreiniging, de wijze waarop vervuiling zich kan hebben verspreid en de vraag of het eindresultaat ook standhoudt wanneer de situatie later opnieuw wordt beoordeeld. Pas wanneer deze aspecten zorgvuldig zijn meegewogen, kan worden gesproken van een locatie die daadwerkelijk verantwoord kan worden gebruikt.
